Je leest het overal. De presentatie van de Veiligheidsraad kon op zijn minst beter, toch qua vorm. Maar het meest wordt er gelachen met de keuze van contact tracing via call-center met 1.000 operatoren. Volgens vele commentaren is dit terug naar de 19de eeuw met bakeliet telefoons, kleitabeletten en faxtoestellen. Niks is minder waar. Contact tracing bij uitbraak van dodelijke virale infecties hebben sinds de jaren '50 duidelijk hun meerwaarde (lees: redden van levens) bevestigd.
Het gaat daarbij niet alleen om het traceren van contacten. Het persoonlijk contact met de patiënt, de opvolging van zijn/haar gezondheidsstatus, een mensgerichte aanpak in tijden van ziekte: dàt maakt het verschil. Vaak zorgen geautomatiseerde berichten in zo'n precaire situatie voor taal-en cultuurproblemen. Via contact tracing met mensen kan je hierop inspelen: de mens eerst, de patiënt centraal. Dat app's hierbij een aanvullende rol kunnen spelen, lijdt geen twijfel in een tijd waarbij Stay@Home maatregelen zachtjes versoepeld worden en er dus gevaar op een nieuwe piek met duizenden doden is wanneer we niet snel genoeg infectiehaarden in de kiem smoren.
To App or not to App? Is thàt the question?
De laatste weken werd enorm gefocust op de app als heilige graal. Deze zou maximale zekerheid geven op een futuristische manier, zonder menselijke tussenkomst. Dat het daarbij -vooral technologisch- nog misloopt en we ook graag minimale Westerse normen van privacy wensen te respecteren (zie vorige blog) wordt vaak over het hoofd gezien. Dat geen enkele app tot nu toe voldoende werkt werd nogmaals bevestigd door de Nederlandse overheid vorige week en er komen steeds meer echte gegevens over de apps in Oostenrijk, Singapore, Australie ... die allemaal onvoldoende blijken te werken. Wat pertinent ontkend wordt door 'believers', gebaseerd op 'eigen overtuiging' of 'van horen zeggen'. Menselijk contact tracing daarentegen kennen we al 50 jaar. Toch wacht ook ik met ongeduld op een app die quasi feilloos werkt, voldoende gedownload wordt en werkt op elke smartphone. Maar het is daarop nog even wachten, minstens 1-2 maanden. Naast België nemen daarom steeds meer overheden de beslissing om "menselijke" contact tracing programma's op te zetten: New York kondigt een leger aan met 1.000 tracers, Massachusetts ook 1.000, San Francisco + bij uitbreiding California zal er 10.000 inzetten. In Europa zullen andere landen ook snel volgen. Just wait and see. België liep voorop met dit advies van de experten.
Is dit dan terug naar de 19de eeuw?
Totaal niet. Contact tracing -zoals het 2 weken geleden aangekondigd werd door burgemeester Londen N. Breed van San Francisco - is hoog technologisch en innovatief, al klinkt het inderdaad weinig sexy. De Silicon Valley hoofdstad zette een intense samenwerking op met de University of California - UCSF, CDC en hi-tech softwarebedrijf Dimagi met zeer grote ervaring in 'Disease Control en Prevention' software en intelligence.
Patiënten die positief testen op COVID-19 worden via hun medisch dossier gelinkt aan de contact center software. De patiënten worden opgebeld door een van de 10.000 'virtuele' gezondheidswerkers, meestal met medische achtergrond (vaak zijn het studenten van medische richtingen die nu vakantiewerk zullen doen). Zij gaan na met wie de patiënt in contact kwam. Deze gesprekken zijn menselijk, vrijwillig, confidentieel (medisch protocol), cultureel en linguïstiek passend. Op hun beurt worden personen die mogelijks in contact kwamen met de geïnfecteerde gecontacteerd en de dagen nadien opgevolgd via automatische berichten of fysieke gesprekken als ze dat liever hebben. Als een quarantaine wordt afgesproken, wordt ook gecontroleerd via dagelijkse berichten of de persoon dit opvolgt en eventueel hulp nodig heeft. Uiteraard rekent men hier op de medewerking van de patiënten om effectief thuis te blijven en is dit (nog) niet via traceringssoftware wat bij een app wel zou kunnen zoals in China bijvoorbeeld (groen of rood scherm).
Indien iemand zich onwel voelt of vermoedt COVID-19 symptomen te ontwikkelen, kan men via een eenvoudig tekstbericht naar het tracing center nummer verwittigen en wordt automatisch een traceringstraject in werking gezet. Er wordt dan onmiddellijk contact opgenomen en de potentieel geïnfecteerde 'patient' wordt bijgestaan om de juiste dingen te doen of zich naar een triagecenter te begeven en informatie te geven om verdere besmetting te voorkomen. Wanneer een patiënt de 14-daagse quarantaine succesvol heeft doorstaan of uit het ziekenhuis wordt ontslagen (en dus hoogstwaarschijnlijk immuun is) wist de applicatie de persoonlijke gegevens gezien men tot nu toe vermoedt dat deze patiënt het virus niet meer kan doorgeven. De geanonimiseerde data wordt wel bewaard om statische informatie en wijsheid uit het systeem te halen, wat kan helpen om nog sneller en effectiever te reageren. Dit staat onder medisch protocol, net zoals je medisch dossier bij de huisarts. Er is dus nog steeds vertrouwen nodig in de overheid en het gezondheidssysteem.
Het menselijk contact tracen is natuurlijk maar één element. Er zijn ook de eerstelijnswerkers die veel opmerken en doorgeven, huisartsen en specialisten, ziekenhuizen, spoeddiensten en triagecentra. Uitgebreid testen (van relevante personen), opvolgen van de basis veiligheidsmaatregelen (o.a. handen wassen en social distancing), quarantaine strikt toepassen... Het maakt allemaal deel uit van een effectieve COVID-19 bestrijding.
Wat met innovatie, apps en wearables?
De veelbesproken "app" is uiteraard welkom. Vanaf midden mei beloven Apple en Google een API die zorgt dat BTLE (Bluetooth Low Energy) werkt, ook in de achtergrond. Het toestel traceert andere toestellen van mensen binnen een 4 meter range. Het kan seconden tot -worst case- enkele minuten duren totdat iemand in je buurt wordt gedetecteerd en anoniem wordt opgeslagen in je smartphone geheugen. Wordt iemand die in je buurt kwam binnen de 14 dagen ziek én geeft deze persoon dat ook zo aan in de app, dan worden alle personen die 'connecteerden' in de laatste 2 weken anoniem verwittigd dat ze mogelijks geïnfecteerd kunnen zijn. Het is dan aan hen om al dan niet actie te nemen.
Deze 'toekomstige' app kan het werk van het traceren zeker vergemakkelijken en correcter maken. Je kan je inbeelden dat tracers automatisch de lijst van 'contacten' ontvangen van iemand die positief test. De mensen op deze lijst ontvangen ook automatisch een tracer bericht op hun app krijgen of een telefoontje van de tracers dat ze mogelijks in contact kwamen met een COVID-19 geïnfecteerde in de laatste 14 dagen.
Ook dan is menselijke begeleiding meest aangewezen om maximaal efficiënt en effectief te zijn. Men zal patiënten opvolgen gedurende 14 dagen om te zien hoe ze evolueren. Niet via de app gedetecteerde contacten of mensen zonder smartphone - do they exist ? - worden toch verwittigd en opgevolgd. Je zal maar bij je ouders of oudere buren langs geweest om hun boodschappen af te zetten of je bent een thuiszorgwerker die tientallen oudere patiënten heeft die niet steeds hun smartphone bij zich hebben.
UCSF denkt ook aan het koppelen van Apple Watch en andere wearable informatie tijdens het contacteren en opvolgen van de patiënten: hoe verloopt het met de hartslag en hartritme, stressniveau, zuurstofsaturatie in het bloed, beweging, ademhalingstest ... dit is allemaal zeer zinvolle informatie om de patiënt dagelijks 'virtueel' bij te staan en deze epidemie in te dijken.
Contact tracing heeft dus helemaal niks te maken met de Middeleeuwen of het afzweren van technologie. Het is een procedure die werkt, haar nut reeds heel lang bewezen heeft en die -inderdaad- steeds meer ondersteund en deels vervangen kan worden door technologie. Maar zelf dan wordt de menselijke factor net weer belangrijker: mensgerichte communicatie.
Ik hoop dat men in België er ook een echt (open) innovatieprogramma voor contact tracing van maakt. Ook al gebeurt dit in fases. We zullen de tracering mogelijks jaren nodig hebben en niet alleen tijdens COVID-19 maar ook later!
Wat kan je bedrijf leren uit de overheidsaanpak?
Een duim voor de overheid en haar expertteam. In een mum van tijd organiseerden zij zich bijzonder efficiënt en namen ze doortastende maatregelen. Via een ongeziene stroom van onderbouwde informatie en aanbevelingen houden ze ons op de hoogte, én in het gareel. Dit is wat jij hieruit kan meenemen.
Innovation during crisis
In the coming weeks and months, our businesses will be challenged to show their resilience as an organisation. Now more than ever, we can do things that will have an impact on our future. 3 burning questions we hear a lot nowadays.
How can you keep your team connected, engaged and productive in the virtual office?
With most of us working at home, interaction and relations with colleagues change. Both employees and managers are facing serious challenges in staying connected, engaged and productive. There’s a major role for formal and informal relations in tackling those challenges.